Μουσείο, Εκκλησιαστικό Αλεξανδρούπολης

Πρόκειται για ένα σύγχρονο εκκλησιαστικό μουσείο, για την οργάνωση του οποίου οι ειδικοί που το ανέλαβαν έθεσαν υψηλούς και πρωτοποριακούς γι’ αυτό το είδος μουσείων στόχους: να έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα, τα εκθέματά του να είναι κατανοητά και από μη ορθόδοξους επισκέπτες, ενώ ταυτόχρονα να απευθύνεται και σε ειδικούς. Παράλληλα, με το σχεδιασμό μιας προτεινόμενης πορείας μέσα από τις οχτώ αίθουσές του, οι οποίες στεγάζουν ισάριθμες θεματικές ενότητες εκθεμάτων, έγινε προσπάθεια να τηρηθεί αμείωτο μέχρι το τέλος της επίσκεψης το ενδιαφέρον του επισκέπτη. Ωστόσο, η προτεινόμενη αυτή πορεία δεν είναι ανάγκη να τηρηθεί αυστηρά. Καλό είναι βέβαια να ξεκινήσετε, όπως προτείνεται, από την πρώτη αίθουσα, όπου δίνονται τα περισσότερα στοιχεία για τα εκκλησιαστικά μνημεία της περιοχής απ’ όπου προέρχονται τα εκθέματα, και να καταλήξετε στην όγδοη αίθουσα, η οποία έχει ανακεφαλαιωτικό χαρακτήρα, με εκθέματα σχετικά με την κορυφαία πράξη της θείας λειτουργίας. Ιδιαίτερη προσπάθεια έγινε και για τα επεξηγηματικά κείμενα που συνοδεύουν τα εκθέματα. Χωρίστηκαν σε δύο κατηγορίες: αυτά που αναφέρονται στην κάθε ενότητα, τα οποία τοποθετήθηκαν στο ύψος των ματιών του επισκέπτη, και αυτά που αφορούν συμπληρωματικά στοιχεία για τα ίδια τα εκθέματα, τα οποία τοποθετήθηκαν χαμηλότερα. Στη δεύτερη κατηγορία κειμένων υπογραμμίζονται οι λέξεις που αιτιολογούν την επιλογή των εκθεμάτων, πράγμα το οποίο βοηθάει τον επισκέπτη να δώσει σημασία σε πληροφορίες που διαφορετικά θα περνούσαν απαρατήρητα. Αξίζει να τονιστεί επίσης ότι κάθε αίθουσα έχει διαφορετικό χρώμα, καθένα από τα οποία θυμίζει τα χρώματα των αγιογραφιών. Απόδειξη της σημασίας στη λεπτομέρεια που έδωσαν οι οργανωτές αυτού του εξαιρετικού μουσείου είναι τα φωτιστικά στην είσοδο και στην αίθουσα 8, που θυμίζουν αναμμένες λαμπάδες. Όπως καταλαβαίνετε, η περιήγησή σας σε ένα μουσείο που σέβεται τον επισκέπτη σε τέτοιο βαθμό όπως το Εκκλησιαστικό Μουσείο της Ιεράς Μητρόπολης της Αλεξανδρούπολης μπορεί να αποτελέσει μοναδική εμπειρία. Η πρώτη ενότητα εκθεμάτων, που φέρει τον τίτλο «Εκκλησία-Παιδεία-Κοινωνία», αποτελείται από εικόνες και εκδόσεις που τεκμηριώνουν τις σχέσεις των αστικών κέντρων της περιοχής με τα μεγάλα κέντρα του βυζαντινού και μεταβυζαντινού πολιτισμού, χειρόγραφα και εκδόσεις που αποδεικνύουν τη φροντίδα της εκκλησίας για την παιδεία του υπόδουλου ελληνισμού, και εικόνες, ιερά σκεύη και ευαγγέλια, στα οποία υπάρχουν αφιερωματικές επιγραφές που μαρτυρούν τις σχέσεις της εκκλησίας με την οικονομία της περιοχής. Στη δεύτερη αίθουσα εκτίθενται ξυλόγλυπτα πλαίσια εικόνων και βημόθυρα τριών διαφορετικών τεχνοτροπιών (μπαρόκ, κλασικιστικά και λαϊκότροπα), εκκλησιαστικά σκεύη και εικόνες, καθώς και μία σειρά από αργυρά και ξυλόγλυπτα εξαπτέρυγα. Στην τρίτη αίθουσα παρουσιάζονται ιερατικά άμφια κάθε βαθμού ιεροσύνης, μαζί με λατρευτικές εικόνες και ιερά κείμενα που εκφωνούνται κατά τη διάρκεια της χειροτόνησης. Στην τέταρτη αίθουσα, που μαζί με τις υπόλοιπες βρίσκεται στον όροφο του κτιρίου, παρουσιάζονται αναλυτικά οι τεχνικές ζωγραφικής των φορητών εικόνων. Εδώ σας δίνετε η ευκαιρία να παρατηρήσετε το πίσω μέρος μιας εικόνας για να καταλάβετε τις τεχνικές σύνδεσης του ξύλου, ενώ στον καθρέφτη που έχει τοποθετηθεί στο μπροστινό μέρος της εικόνας θα δείτε την αγιογραφημένη επιφάνεια. Θα δείτε επίσης τη διαδικασία δημιουργίας του υποστρώματος μια εικόνας, δείγματα των διαδοχικών σταδίων αγιογράφησης και, τέλος, σε μία προθήκη στο μέσο της αίθουσας, τα υλικά που χρησιμοποιούν οι αγιογράφοι. Στην πέμπτη αίθουσα, μέσω μιας σειράς εικόνων, παρουσιάζονται οι διαφορές ανάμεσα στη δυτική και ανατολική ορθόδοξη θρησκευτική εικονογραφία. Σε μερικές από αυτές τις εικόνες μπορεί κανείς να παρατηρήσει και τη σταδιακή υιοθέτηση στοιχείων της δυτικής εικονογραφικής παράδοσης από την ανατολική, που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της μεταβυζαντινής περιόδου, κυρίως όταν οι σημαντικότεροι αγιογράφοι εγκατέλειψαν την Κωνσταντινούπολη. Στην έκτη αίθουσα παρουσιάζεται η εικονογραφική γλώσσα που χρησιμοποίησαν οι ορθόδοξοι αγιογράφοι για την απεικόνιση προσώπων και σκηνών της ιστορίας του χριστιανισμού. Οι διαφορετικοί εικονογραφικοί τύποι παρουσιάζονται σε τρεις υποενότητες εικόνων (με τον Χριστό, την Παναγία και τους άγιους Γεώργιο και Δημήτριο), ενώ στην προθήκη στο μέσο της αίθουσας εκτίθενται οι τρεις πιο αντιπροσωπευτικές εικόνες αυτών των υποενοτήτων. Στο πλαίσιο της έβδομης ενότητας, η οποία φέρει τον τίτλο «Η Θριαμβεύουσα Εκκλησία», εκτίθενται μια σειρά εικόνων στις οποίες ξεδιπλώνεται η ιεραρχία της χριστιανικής εκκλησίας. Στην τελευταία αίθουσα του μουσείου, που έχει διαμορφωθεί σε εσωτερικό ναού, έχουν συγκεντρωθεί όλα όσα είναι απαραίτητα για τη θεία λειτουργία και είχαν παρουσιαστεί διαδοχικά στις προηγούμενες αίθουσες του μουσείου. Μπορείτε να δείτε, δηλαδή, ένα προσκυνητάρι, αναλόγια με βιβλία ιερών κειμένων, δεσποτικές εικόνες, το βημόθυρο ενός τέμπλου, αναπαράσταση της αγίας τράπεζας με τα ιερά σκεύη, καθώς επίσης και ένα δεσποτικό θρόνο και έναν επιτάφιο. Μετά την περιήγησή σας στο σύγχρονο αυτό μικρό εκκλησιαστικό μουσείο είναι σίγουρο ότι θα αποχωρήσετε ενθουσιασμένοι. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως πολλοί από τους επισκέπτες του δε διστάζουν να κάνουν πολλά χιλιόμετρα μόνο και μόνο για να το επισκεφθούν. Μερική άποψη της αίθουσας 1 του Εκκλησιαστικού Μουσείου Αλεξανδρούπολης. Μερική άποψη της αίθουσας 6 του Εκκλησιαστικού Μουσείου Αλεξανδρούπολης.